Multiple sclerose vroeg behandelen: neurologische schade beperken en kosten besparen

Multiple sclerose (MS) is een aandoening die bij elke patiënt een ander verloop kent. Neurologische schade door MS vertaalt zich niet altijd meteen in voelbare of zichtbare klachten. Onze hersenen zijn namelijk in staat om vroegtijdig zenuwletsel te compenseren door over te schakelen naar alternatieve zenuwbanen die diezelfde functie kunnen uitoefenen. Dit verklaart waarom er in een beginstadium van MS soms geen symptomen zijn, terwijl in de hersenen toch al MS-laesies. aanwezig zijn. Zichtbare tekenen van MS zijn met andere woorden maar het topje van de ijsberg. Dit blijkt ook uit de resultaten van een niet-gepubliceerde studie (N=2.374) van het European Multiple Sclerosis platform waaruit blijkt dat de gemiddelde tijd tussen de eerste MS symptomen en de uiteindelijke diagnose 8,64 jaar bedraagt. De neuronale schade die MS patiënten oplopen is echter onherstelbaar, ook al zorgt die niet steeds voor zichtbare problemen. Momenteel is de consensus in de MS wereld al breed omarmd dat het belangrijk is om MS patiënten vroeg te behandelen en zo progressieve neuronale schade tegen te gaan. Op die manier hoopt men ingrijpende neuronale schade met de daaraan gekoppelde invaliditeit op langere termijn te voorkomen. Het feit dat het aantal hersenlaesies bij aanvang van een MS behandeling voorspellend is voor een progressie naar een EDSS score van 3 of meer ondersteunt deze theorie.¹ In dit licht werd vorig jaar een internationale consensus gepubliceerd waarbij proactieve monitoring en een vroege diagnose en behandeling van MS centraal staan.²

Om dit nieuwe paradigma rond een vroege behandeling van MS succesvol te introduceren in de dagelijkse praktijk moeten alle betrokken partijen hun verantwoordelijkheid nemen. Patiënten willen vroeg behandeld worden, het gezondheidssysteem zorgt ervoor dat patiënten ook vroeger behandeld kunnen worden, de overheid heeft hiervoor geld uitgetrokken en ook de wetenschappelijke data ondersteunen een vroege behandeling. Waar het momenteel soms stokt is de bereidheid van artsen om de behandeling ook in een vroeg stadium op te starten. Eerder dit jaar publiceerden Kobelt et al. de resultaten van de grootste Europese studie naar de impact van MS op de kosten voor de gezondheidszorg, op de productiviteit van MS patiënten op het werk en op de levenskwaliteit van patiënten. In deze studie werden data geanalyseerd van 16.808 patiënten uit 16 Europese landen.³ De gezondheidstoestand van deelnemers in de studie werd gemeten door middel van de EQ-5D vragenlijst waarbij 1 een optimale gezondheid is en 0 gelijk is aan dood. Bij MS patiënten met een EDSS score van 0 was deze EQ-5D score gelijkaardig aan de waarde die men ziet bij de algemene bevolking. Dit nam echter gradueel af met een toenemende EDSS score en bij patiënten met een erg gevorderde ziekte (EDSS van 8 of meer) nam dit zelfs negatieve waarden aan, wat erop wijst dat deze patiënten vinden dat hun toestand erger is dan overlijden. Ook de resultaten met betrekking tot de kosten voor de gezondheidszorg tonen duidelijk de grote impact aan van MS. De mediane kosten per jaar bij patiënten met een milde MS vorm (EDSS 0-3) bedragen 22,800 Euro, aldus Kobelt, terwijl dit bedrag bij patiënten met een EDSS score tussen 4 en 6,5 toeneemt tot 37.100 Euro per jaar en bij patiënten met een ver gevorderde MS (EDSS 7-9) wel 57.500 Euro per jaar bedraagt.

Tijdens het MS ziekteproces neemt het percentage van MS patiënten dat nog werkt sterk af van 82% bij een EDSS score van 0 naar slechts 8% bij patiënten met een EDSS score van 9. Uit deze grote studie bleek verder ook dat de incidentie van vermoeidheid en cognitieve problemen toenemen met een toenemende EDSS score. Ook de afhankelijkheid van derden neemt significant toe bij een hogere EDSS score. Patiënten met een EDSS score van 0-3 hadden gemiddeld rond de 40 uur per maand hulp nodig terwijl dit bij patiënten met milde MS ongeveer dubbel zo veel bedroeg. Patiënten met ernstige MS hadden zelfs gemiddeld 200 uur hulp nodig per maand.

Uit deze grote retrospectieve studie blijkt duidelijk de toenemende en grote maatschappelijke impact die de ziekte MS heeft indien de patiënten in een verder gevorderd stadium verkeren. Deze data spreken spreken daarom duidelijk in het voordeel van de meerwaarde van het vroeg opstarten van een behandeling van MS. Hoe langer de EDSS score bij patiënten laag gehouden kan worden, hoe lager de kosten voor de samenleving zijn en hoe beter de levenskwaliteit van patiënten blijft.

Referenties

1. Brex P, et al. N Engl J med 2001;346(3):158-64
2. Giovannoni G, et al. Mult Scler Relat Disord 2016;9(Suppl 1):S5-S48
3. Kobelt G, et al. Mult Scler 2016;23:1123-36