Diagnostische criteria voor het opsporen van milde cognitieve dysfunctie
Milde cognitieve dysfunctie (mild cognitive impairment, MCI) wordt in toenemende mate waargenomen als een cognitieve afwijking bij patiënten met de ziekte van Parkinson. Verschillende studies geven aan dat MCI voorkomt bij 25 tot 30% van de niet-demente Parkinson-patiënten. Bovendien vormt MCI een vaak terugkerende klacht van zowel patiënten als hun verzorgers. Daarnaast hebben Parkinson-patiënten met MCI een verhoogd risico op het ontwikkelen van dementie en zijn cognitieve stoornissen geassocieerd met andere niet-motorische symptomen zoals psychose, depressie en REM-slaap afwijkingen (‘REM Behaviour Disorder, RBD’), die de levenskwaliteit van patiënten ernstig compromitteren. Dit illustreert de behoefte aan goede criteria voor de diagnose van MCI bij de ziekte van Parkinson.
Recent stelde de ‘Movement Disorder Society’ een werkgroep aan om tot een set van bruikbare diagnostische criteria voor MCI bij de ziekte van Parkinson te komen. Deze criteria geven aan dat een diagnose van MCI gepaard moet gaan met een cognitieve achteruitgang bij patiënten met idiopathische Parkinson (gerapporteerd door de patiënt zelf, een verzorger, of door de begeleidend arts). Daarnaast moeten neuropsychologische testen cognitieve gebreken aantonen, maar mogen deze cognitieve problemen geen significante impact hebben op de functionele autonomie van de patiënt. Tenslotte gaf de werkgroep aan dat er geen comorbiditeiten aanwezig mogen zijn die de cognitieve tests kunnen beïnvloeden (bv. angst, psychose, apathie, etc.).
Afhankelijk van het gebruik in de klinische praktijk, of in het kader van wetenschappelijk onderzoek, werden verschllende eisen gesteld aan de resultaten van de neuropsychologische testen. Voor klinisch gebruik volstaat het dat een cognitieve stoornis wordt aangetoond met één globale cognitieve test die gevalideerd werd bij de ziekte van Parkinson, of dat minstens twee tests afwijkingen aantonen wanneer een beperkte testbatterij wordt gebruikt. Voor gebruik in wetenschappelijk onderzoek stellen de richtlijnen echter dat minstens twee tests moeten worden uitgevoerd in elk van de vijf verschillende cognitieve domeinen. Een diagnose van MCI kan gesteld worden als er afwijkingen aangetoond worden in minstens twee neuropsychologische tests.
Het testen van de cognitieve functie bij patiënten met de ziekte van Parkinson heeft echter ook zijn beperkingen. Zo ervaren verschillende patiënten de ernst van hun cognitieve problemen op een verschillende manier. Dit kan leiden tot zowel over- als onderschatting van de cognitieve problemen. Daarnaast ziet men ook dikwjls discrepanties tussen wat patiënten en hun verzorgers rapporteren over de cognitieve functie van de patiënt. Tenslotte is het cognitief functioneren van een patiënt natuurlijk ook afhankelijk van het cognitief functioneren bij aanvang van de ziekte, wat meestal niet bekend is. Daarom wordt aangeraden om seriële cognitieve tests uit te voeren: een eerste test bij diagnose en vervolgens een jaarlijkse hertest. Op die manier kan de evolutie van de cognitieve functie goed opgevolgd worden.
Om de cognitieve functie bij patiënten met Parkinson te evalueren zijn er hele series tests voorhanden. De MMSE-test is sinds lang de gouden standaard, maar recent groeit de kritiek op deze test omdat hierin vooral de nadruk gelegd wordt op orientatie, taal en geheugen, terwijl aandacht en visuospatieel vermogen minder zwaar wegen. In reactie hierop werd recent de Montreal Cognition Assessment test (MoCA) ontwikkeld waarin de verschillende cognitieve domeinen een vergelijkbaar gewicht meekrijgen (zie ook: Gill DJ et al. Movement Disord 2008;23;7:1043-46).
Referentie
Weintraub D, et al. Mild cognitive impairment: diagnostic criteria and assessment tools. Presented at MDPD 2012, abstract #564.
